οι βασανιστές της χούντας

Στις 9 Δεκέμβρη 1975 τελειώνει με την αναγγελία των ποινών η δεύτερη δίκη των βασανιστών της χούντας. Η ανακοίνωση των αποφάσεων προκαλεί την αγανάκτηση ολόκληρου του ελληνικού λαού, καθώς διαπιστώνεται ότι κάποιοι υψηλά ιστάμενοι πολιτικοί, προφανώς η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας, επιθυμεί να πέσουν στα «μαλακά» οι βασανιστές σε έναν ιδιότυπο συμψηφισμό με τις ποινές που επιβλήθηκαν στους πρωταίτιους του πραξικοπήματος της 21ης Απρίλη 1967.
Η δεύτερη δίκη των βασανιστών άρχισε στις 13 Οκτώβρη 1975 ενώπιον του Στρατοδικείου, στο Ρουφ. Πρόεδρος του Στρατοδικείου ήταν ο ταξίαρχος Μπέλκας. Κατηγορούμενοι ήταν οι διαβόητοι βασανιστές Χατζηζήσης, Θεοφιλογιαννάκος, Σπανός και άλλοι 33 αξιωματικοί και οπλίτες. Η δίκη αφορούσε στα βασανιστήρια κρατουμένων στις φυλακές Μπογιατίου και σε στρατιωτικές μονάδες του νομού Αττικής (το συνηθισμένο «δρομολόγιο» των κρατουμένων επί χούντας ήταν: Γενική Ασφάλεια- ΕΑΤ/ΕΣΑ- Μπογιάτι). Στη δίκη αυτή συνεκδικάζονται 700 μηνύσεις παθόντων και οι μάρτυρες κατηγορίας είναι περίπου 150 από όλο το πολιτικό φάσμα.
Οι μάρτυρες με τις καταθέσεις τους ζωντανεύουν τις εφιαλτικές στιγμές στα κολαστήρια της χούντας, τη σκληρότητα και τη διαστροφή των βασανιστών τους. Ασύλληπτες μέθοδοι βασανισμού χρησιμοποιήθηκαν κατά των αντιδικτατορικών αγωνιστών. Η υγεία πολλών από αυτούς υπέστη ανεπανόρθωτη ζημιά.
Οι απολογίες των κατηγορουμένων ήταν προκλητικές. Ο πρώην διοικητής του ΕΑΤ/ΕΣΑ Θεοφιλογιαννάκος απολογείται επί τρεις ώρες και προσπαθεί να δικαιολογήσει τα πάντα στο όνομα της «ερυθράς απειλής». Φτάνει, μάλιστα, στο σημείο να ζητήσει από το Στρατοδικείο να μη λάβει υπόψη την κατάθεση του Κώστα Κάππου, γιατί ο βουλευτής του ΚΚΕ είναι... άθεος!
Ο Σπανός, αντί για απολογία, βγάζει πολιτικό λόγο, υποστηρίζοντας ότι η «επανάστασις της 21ης Απριλίου» δεν ανετράπη από τους αντιστασιακούς αλλά «επροδόθη όπως και η Κύπρος».
Προκλητικότερος όλων, όπως πάντα, ο Χατζηζήσης, δε δίστασε να ισχυριστεί ότι στο ΕΑΤ/ΕΣΑ «περισσότερο ταλαιπωρήθηκαν οι ανακριτές παρά εκείνοι που ανακρίθηκαν»! Δυστυχώς, όμως, το θράσος των βασανιστών δεν τιμωρείται.
Στις 9 Δεκέμβρη, ύστερα από μαραθώνια συνεδρίαση 19 ωρών, το στρατοδικείο αθωώνει τους 14 από τους 36 κατηγορουμένους, επιβάλλοντας επιεικείς ποινές από 3,5 μήνες

Είκοσι εννέα χρόνια, συμπληρώνονται αύριο από το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967. Από την αποφράδα εκείνη Παρασκευή, που μια χούφτα επίορκων αξιωματικών, στηριγμένων στις ξένες "πλάτες" που διέθεταν, βούτηξαν επί επτά ολόκληρα χρόνια τη χώρα στο σκοτάδι, την καθυστέρηση, τη βία και την τρομοκρατία.Η Θεσσαλονίκη και η υπόλοιπη Βόρεια Ελλάδα, πλήρωσαν ιδιαίτερα βαρύ φόρο αίματος, δακρύων και οδύνης κατά τη μαύρη αυτή περίοδο της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Με τη ζωή των ηρώων και μαρτύρων του αντιδικτατορικού αγώνα Γιώργου Τσαρουχά και Γιάννη Χαλκίδη. Με τους χιλιάδες συλληφθέντες και εκτοπισμένους στα ξερονήσια της Γυάρου, της Λέρου. Με τους εκατοντάδες κρατουμένους στις φυλακές του Γεντί-Κουλέ, τις στρατιωτικές φυλακές Διαβατών, τα μπουντρούμια της ασφάλειας στο Βαρδάρι και τη Βαλαωρίτου, καθώς και στα αστυνομικά τμήματα.Είκοσι εννέα ολόκληρα χρόνια από τότε, και αρκετοί από τους αγωνιστές της αντίστασης κατά της χούντας, έχουν επάνω τους, στο κορμί και την ψυχή, ανεξίτηλα τα σημάδια της αγριότητας των δικτατόρων. Πώς να ξεχάσει ο Αλέκος Ιωσηφίδης που σακατεύθηκε μια για πάντα όταν αναγκάστηκε να πηδήξει από τα κρατητήρια της ασφάλειας για να γλιτώσει τη φρίκη των βασανιστηρίων στα οποία υποβάλλονταν από τους δήμιούς του; Πώς να λησμονήσουν οι δεκάδες επώνυμοι και ανώνυμοι την κόλαση των ηλεκτροσόκ, της φάλαγγας, των εικονικών εκτελέσεων, των ξυλοδαρμών και των άλλων βασανιστηρίων, προκειμένου να "σπάσουν" και να αποκηρύξουν την πίστη τους στη δημοκρατία;Η χούντα, έτρεμε τη Θεσσαλονίκη, φοβόταν το κίνημα που θα μπορούσε να αναπτυχθεί για την ανατροπή της. Γι' αυτό και αναλογικά, οι συλλήψεις σ' όλη τη διάρκεια της επτάχρονης σκλαβιάς ήταν περισσότερες και από αυτές της πρωτεύουσας ή άλλων περιοχών της χώρας. Τί να πρωτοθυμηθεί κανείς; Τη μεγάλη δίκη του "Πατριωτικού Μετώπου" και του "Ρήγα Φεραίου" το Μάιο του 1969. Τη δίκη των στελεχών της Τούμπας (Σαχίνης, Μαρίνος, Χαχούμης, Χωριατάκης κ.λ.π.) στις 31 Αυγούστου 1967. Τη δίκη του κλιμακίου Θεσσαλονίκης της "Δημοκρατικής Αμυνας" (Νέστωρ, Σιπητάνος, Ζάννας, Δέδες, Πύρζας, Μαλτσίδης). Τη δίκη της ΟΚΝΕΘ τον Ιούνιο του 1969. Τη δίκη της "Λαϊκής Πάλης" (Μυταφίδης, Καϊσίδης, Λιάκος κ.λ.π.).Οι τελευταίες συλλήψεις, που έγιναν στη Θεσσαλονίκη ομαδικά, ήταν με το χτύπημα της παράνομης τότε οργάνωσης της ΚΝΕ, το Φεβρουάριο του 1974, πιάστηκαν 14 άτομα, που είχαν μεταφερθεί όλοι στις στρατιωτικές φυλακές Διαβατών. Ηταν οι Αλέκος Γκαγκανιάρας, Γεράσιμος Μπετσιμέας, Βασίλης Δεμουρτζίδης, Γρηγόριος Κοκοζίδης, Περικλής Τερζής, Σταύρος Νάσκος, Πέτρος Οικονόμου, Χρήστος Γαζιάνος, Μήτσος Ιωαννίδης, Νίκος Καπλάνης, Γιάννης Βασιλειάδης, Παναγιώτης Ακριτίδης, Κούλης Υψηλάντης και Στέλιος Μακρής. Η χούντα δεν πρόλαβε να τους περάσει από έκτακτο στρατοδικείο. Μεσολάβησε η κατάρρευσή της και αφέθηκαν ελεύθεροι στις 28 Ιουλίου 1974, τέσσερις μέρες μετά την πτώση της δικτατορίας. Ηταν και οι τελευταίοι Θεσσαλονικείς όμηροι της χούντας, που έβγαιναν από τις φυλακές.Είκοσι εννέα χρόνια από τότε, οι μνήμες αδυνάτισαν κατά πολύ, όπως αδυνάτισαν και τα διδάγματα εκείνης της αποφράδας περιόδου της σύγχρονης ιστορίας μας. Βοήθησαν σ' αυτό αρκούντως και οι κομματικοί μας σχηματισμοί, (όλα τα κόμματα για να εξηγούμαστε) καθώς με τον τρόπο που πολιτεύθηκαν από τη μεταπολίτευση μέχρι σήμερα, ενώ από τη μια δεν βοήθησαν να παραμένουν πάντα επίκαιρα τα διδάγματα του δικτατορικού αγώνα, από την άλλη φρόντισαν να στείλουν στα σπίτια τους ένα μεγάλο μέρος των αγωνιστών εκείνης της περιόδου, υποσκάπτοντας παράλληλα τα θεμέλια του μαζικού κινήματος.Και όπως τόνιζε χαρακτηριστικά ο Δημήτρης Φατούρος, σε πρόσφατη συνομιλία μας για την επέτειο, "η 21η Απριλίου, θα έπρεπε να είναι σήμερα καθημερινή αναφορά όχι σαν μια ιστοριογραφική, αλλά σαν μια αναγκαία άγκυρα προκειμένου να εξάγονται συμπεράσματα για τα κρίσιμα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η χώρα μας". Υπογραμμίζοντας παράλληλα πως "είναι πάντα υπαρκτός ο κίνδυνος, κι όχι μόνο για την Ελλάδα, πραξικοπηματικών ενεργειών που θα καθηλώνουν ένα τόπο σε πνευματική πτώχευση και με μειωμένα τα ανθρώπινα δικαώματα".Προκειμένου να θυμόμαστε πάντα, κι εμείς οι απλοί πολίτες και η πολιτική ηγεσία του τόπου αλλά και να μαθαίνουν οι νεότεροι, παραθέτουμε στη συνέχει ένα ελάχιστο γνωστό στο πλατύ κοινό κείμενο. Είναι μια έκθεση του Συμβουλίου Ευρώπης, σχετικά με τα βασανιστήρια στην Ελλάδα, που είχε συνταχθεί τα πρώτα χρόνια της δικτατορίας, με βάση στοιχεία τα οποία συνέλεξε ειδική επιτροπή.Το Συμβούλιο της Ευρώπης"Τα βασανιστήρια, συχνά είναι αδύνατο να αποδειχθούν. Το έγκλημα, είναι μια πράξη που κανένας άνθρωπος δεν θα μπορούσε να παραδεχτεί εύκολα πως τη διέπραξε. Οι ισχυρισμοί για κακομεταχείριση, βασίζονται στα λεγόμενα του θύματος. Και μόνον μια ανεξάρτητη, αντικειμενική και "ανοιχτή" έρευνα, έγινε από τη δικαστική επιτροπή του Συμβουλίου της Ευρώπης για τα ανθρώπινα δικαιώματα, για ισχυρισμούς βασανιστηρίων που διαπράχθηκαν από τους Ελληνες συνταγματάρχες της χούντας, μετά την κατάληψη της εξουσίας στις 21 Απριλίου 1967.Ερευνήθηκαν τριάντα περιπτώσεις και πιστοποιήθηκαν έντεκα βασανισμοί ή κακομεταχειρίσεις και για δεκαεπτά άλλες - που η ελληνική κυβέρνηση εμπόδισε την επιτροπή να τελειώσει την έρευνά της - απαιτείται η έρευνα να ολοκληρωθεί.Η ελληνική κυβέρνηση των συνταγματαρχών, που αντίκρουσε τους ισχυρισμούς στο Στρασβούργο, έδρα του Συμβουλίου της Ευρώπης, υποστήριξε ότι αυτοί ήταν μέρος μιας προπαγανδιστικής εκστρατείας ψεύδους που διεξήγαγαν οι κομμουνιστές μέσα κι έξω από την Ελλάδα ή άλλες εχθρικές στο καθεστώς των συνταγματαρχών ομάδες, για να δυσφημίσουν αυτό και την αστυνομία. Το Δεκέμβριο του 1969, η ελληνική κυβέρνηση απεσύρθη από το Συμβούλιο της Ευρώπης, με τον ισχυρισμό ότι το σώμα αυτό είχε μεταβληθεί σε κέντρο κακεντρεχών επιθέσεων εναντίον της Ελλάδας.Το άρθρο 3 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα προβλέπει: "Κανένας δεν υποβάλλεται σε βασανιστήρια ή σε απάνθρωπη ή σε εξευτελιστική μεταχείρηση ή τιμωρία". Η επιτροπή θεωρεί σε γενικές γραμμές, απάνθρωπη μεταχείριση "κάθε απαράδεκτη στην ειδική περίπτωση, εσκεμμένη μεταχείριση πρόξενο σωματικών ή πνευματικών δεινών". Τα βασανιστήρια προσδιορίζονται σαν μια "επιβαρυμένη μορφή απάνθρωπης μεταχείρησης". Η σ�βαση προσθέτει: "Μεταχείριση ή τιμωρία ενός ατόμου θεωρείται εξευτελιστική, αν χονδροειδώς το ταπεινώνουν μπροστά σ' άλλους ή το οδηγούν να ενεργήσει εναντίον της θέλησής του ή της συνείδησής του".Στη διάρκεια της έρευνας της επιτροπής, υπεβλήθησαν για εξέταση περιπτώσεις κακομεταχείρισης ή βασανισμού για 213 κρατούμενους. Η έκθεση αναφέρει ότι για τριάντα η έρευνα περατώθηκε πριν η ελληνική κυβέρνηση αρνηθεί να επιτρέψει τη λήψη και άλλων καταθέσεων στην Ελλάδα.Η επιτροπή διαπίστωσε πως η φάλαγγα ήταν η πιο πολύ χρησιμοποιούμενη μέθοδος κακομεταχείρισης. Η φάλαγγα υπήρξε μέθοδος βασανισμού από εκατονταετίες. Η πρώτη γνωστή μνεία της, οφείλεται στο Δημοσθένη, που λέει ότι, εάν η μαρτυρία σε ένα δικαστήριο γίνεται μετά από φάλαγγα, δεν μπορεί να θεωρηθεί αξιόπιστη.Φάλαγγα, είναι το χτύπημα στα πέλματα με ξύλινη ή μεταλλική ράβδο, που αν γίνει επιδέξια, δεν σπάει τα κόκαλα, δεν δημιουργεί πληγές και δεν αφήνει σημάδια που να διαπιστώνονται, αλλά προκαλεί έντονο πόνο και πρήξιμο στα πόδια.Στην Ελλάδα, η φάλαγγα εφαρμόστηκε με ποικίλους τρόπους, πάνω σε ένα πάγκο, σε καρέκλα ή σε αυτοκίνητο. Με παπούτσια ή χωρίς αυτά. Πότε-πότε έριχναν νερό πάνω στα πόδια και πότε-πότε το θύμα εξαναγκάζονταν να τρέχει γύρω-γύρω, ενώ συγχρόνως το χτυπούσαν. Σκοπός ήταν τα πόδια να ξαναευαισθητοποιηθούν, έτσι που τα βασανιστήρια να "εκτιμούνται καταλλήλως".Εκτός από τη φάλαγγα και τα σκληρά χτυπήματα σε όλο το κορμί, οι κρατούμενοι περιέγραψαν και διάφορες άλλες μορφές βασανιστηρίων που εφαρμόστηκαν: Το ηλεκτροσόκ, το σφίξιμο του κεφαλιού με σιδερένιο στεφάνι, το ξερίζωμα των μαλλιών από το κεφάλι και άλλα μέρη του κορμιού, τις κλοτσιές στα γεννητικά όργανα, την ακινητοποίηση σε μια επιφάνεια του κορμιού, προπάντως του κεφαλιού και το συνέχεια στάξιμο νερού στο ίδιο σημείο, του μετώπου προπαντός (με το πέρασμα της ώρας νομίζει κανείς πως τον χτυπάνε με σφυριά, το κεφάλι βουίζει και τα συμπτώματα όλο και τον βαραίνουν), δυνατοί θόρυβοι, έτσι που να μην μπορεί κανείς να κοιμηθεί κ.λ.π.Η επιτροπή, κατάρτισε έναν πίνακα για να δείξει τις βασικές μορφές καταγγελόμενης μεταχείρισης - συχνά διάφορες χρησιμοποιήθηκαν στην αυτή περίπτωση:ΒΑΣΑΝΙΣΤΗΡΙΑ:Περιπτώσεις που διερευνήθηκαν. Φάλαγγα: 23, ηλεκτροσόκ 4, εικονική εκτέλεση ή απειλές για εκτέλεση 12, άλλες περιπτώσεις κακομεταχείρισης ή ξυλοδαρμών 26.Περιπτώσεις που πρέπει να συνεχιστεί παραπέρα η διερεύνηση. Φάλαγγα: 53, ηλεκτροσόκ 3, εικονική εκτέλεση ή απειλές για εκτέλεση 15, άλλες περιπτώσεις κακομεταχείρισης ή ξυλοδαρμών 172.Στη συνέχεια της έκθεσης του Συμβουλίου της Ευρώπης για τα βασανιστήρια στην Ελλάδα, αναφέρονται λεπτομερώς ορισμένες χαρακτηριστικές περιπτώσεις βασανιστηρίων σε βάρος πολιτικών κρατουμένων, όπως του στελέχους της ΕΔΗΝ Νίκου Βαρδίκου, του φοιτητή Πέτρου Βλάση, του αρχαιολόγου Γιάννη Λελούδα, της ηθοποιού Κίττυ Αρσένη, της Αναστασίας Τσίρκα που απέβαλε στη διάρκεια βασανιστηρίων της στην ασφάλεια, του Αντρέα Λεντάκη και του Περικλή Κοροβέση, της Μαρίας Καλλέργη, του Γιάννη Πετρόπουλου και του Αλέξανδρου Παναγούλη.Και η έκθεση κατέληγε:"Από τότε που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων τελείωσε τις έρευνές της για την μεταχείριση των κρατουμένων από την ελληνική κυβέρνηση, υπήρξαν και άλλες καταγγελίες για βασανιστήρια, από αντίπαλους του καθεστώτος των συνταγματαρχών. Το Μάρτιο και τον Απρίλιο του 1970, δικάστηκαν 55 άτομα με την κατηγορία ότι συνωμοτούσαν να ανατρέψουν τη χούντα και να εγκαταστήσουν κομμουνιστική κυβέρνηση. Ολοι αρνήθηκαν την κατηγορία. Κατά την ακροαματική διαδικασία ειπώθηκε ότι η φάλαγγα, το κάψιμο με τσιγάρα και οι ξυλοδαρμοί ήταν οι βίαιες μέθοδοι που χρησιμοποιούνταν. Επιπλέον, γίνονταν κάθε τί για να μην μπορεί ο κρατούμενος να βρει ησυχία, αναγκάζοντάς τον να περπατάει ασταμάτητα μέσα στο κελί του, κάτω από την επιτήρηση του δεσμοφύλακα, χωρίς τροφή, νερό ή ύπνο και όλα αυτά είχαν σαν αποτέλεσμα αϋπνίες και παραισθήσεις".